برخلاف گفتمان غالبی که این روزها شوراهای شهری را نهادی صرفا تخصصی و دور از سیاست می بیند, با اندکی تأمل درمی یابیم این ادعا بهره ای از حقیقت ندارد زیرا اصولا مسئله شهر و اداره آن, مسئله روابط قدرت است که خود دارای وجوه اقتصادی, سیاسی, جنسیتی و ایدئولوژیک است

برخلاف گفتمان غالبی که این روزها شوراها را نهادی صرفا تخصصی و دور از سیاست می بیند، با اندکی تأمل درمی یابیم این ادعا بهره ای از حقیقت ندارد؛ زیرا اصولا مسئله شهر و اداره آن، مسئله روابط قدرت است که خود دارای وجوه اقتصادی، سیاسی، جنسیتی و ایدئولوژیک است. شهر عرصه ای است که در آن گروه ها و طبقات مختلف به نزاع برمی خیزند؛ زیرا هرکدام دنبال بیشینه کردن منفعت یا مسلط کردن ارزش های خود هستند.

با این مقدمه، بهتر می توان فرایند انتخابات شوراها را تحلیل کرد. آنچه تحول خواهان در این دوره، در سطح کلان به طور اعم و در کلان شهر تهران به طور اخص، انجام دادند گرچه به نتیجه منتهی شد؛ اما بری از نقد نیست و در صورت بی توجهی و رفع نکردن اشکالات، می تواند در آینده گریبان آنها را بگیرد و هزینه هایی گزاف را تحمیل کند. شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان در این دوره از سازوکاری غیرشفاف و پرابهام استفاده کرد که این امر شائبه منفعت طلبی، فرصت طلبی و اتخاذ تصمیم از سوی چند نفر و مطرح کردن آن به عنوان نتیجه فرایندی پیچیده و نفس گیر را القا می کند. با نگاهی گذرا به افراد فهرست نهایی، درمی یابیم که برخی از آنها تخصص لازم و مرتبط با شورای شهر را ندارند و برخی دیگر فاقد سوابق و پیشینه ای شفاف و قابل دفاع هستند. در نهایت، چنین سیستم گزینشی به بیرون ماندن شماری از کاندیداهای واجد شرایط و شایسته منتهی شد. جای این سؤال خالی است که با کدام تحلیل، خیل فعالان حوزه مدنی که دارای سوابق روشن در زمینه های کودکان کار، حقوق زنان، مطبوعات و... بودند، جایی در فهرست نهایی اصلاح طلبان پیدا نکردند؟ آیا اشکال از نبود شایستگی و سوابق کاری بود یا نداشتن لابی های قوی؟ پرسش کلیدی ای که پیش می آید، این است که تا کجا می توان با این شیوه جلو رفت و از اعتبار شخصیت ها برای رأی آوری کل فهرست استفاده کرد؟ آیا این سرمایه به مرور مستهلک نمی شود و از فرط تکرار، به ورطه ابتذال نخواهد افتاد؟ در صورت هرگونه نقصی در عملکرد اعضا (که با این شیوه گزینش چندان دور از دسترس هم به نظر نمی رسد)، آیا این نقص به پای سرمایه نمادینی که بدنه اجتماعی خود را تشویق به رأی دادن به تمام فهرست کرده است، گذاشته نخواهد شد؟ شاید چنین شیوه ای در انتخابات خبرگان که کاندیداها بسیار محدود بودند و اصولا جنس آن با شوراها متفاوت است، کارساز می بود (هرچند در این باره هم نمی توان با قاطعیت نظر داد)؛ اما بی تردید نمی تواند در انتخابات شوراها مثمرثمر باشد.

از دید نگارنده، وجود شورایی کاملا یکدست شاید چندان هم مطلوب نباشد؛ زیرا در جایی که پای منفعت در میان است و گروه های مختلف در حال نزاع با یکدیگرند، بودن نیروهای معارض و داشتن اقلیت، می تواند کنترل و موازنه ای را ایجاد کند که حاصل آن کاهش فساد باشد. از این منظر، وضعیت ایده آل، راهیابی تلفیقی از لیست امید و شایستگانی بود که از فهرست جا مانده بودند؛ تا هم افراد واجد شرایط تری به شورا راه پیدا می کردند و هم تحول خواهان دچار این توهم نمی شدند که بدنه اجتماعی تحت هر شرایطی به هر فهرستی با هر کیفیتی رأی خواهد داد؛ چرا که این توهم می تواند در آینده هزینه های سنگینی را به آنها تحمیل کند. حتی راهیابی چند نفر از فهرست رقیب، می توانست وضعیت کلی بهتری را فراهم آورد؛ زیرا در هر صورت به دست آوردن اکثریت مطلق مانند تیغی دو لبه است؛ از سویی فرصت مناسبی برای تحول خواهان فراهم می آورد تا پس از سال ها، مدعیات خود را به محک آزمون بزنند و طرح و برنامه هایشان را برای مدیریت شهری پیاده کنند و از سوی دیگر، قرارگرفتن در کاخ شیشه ای، آنها را در معرض آزمونی سخت قرار می دهد و در صورت عملکرد نامناسب، دیگر مجال استفاده از سرمایه نمادین که به تمام فهرست مشروعیت ببخشد، از دست خواهد رفت. کوتاه سخن آنکه سرمایه اجتماعی که همان اعتماد مردم است، به آسانی به دست نیامده تا به راحتی بتوان بر سر آن قمار کرد.