ورود
استان لرستان از طرف شمال به استان مرکزی, از جنوب به استان خوزستان, از شرق به اصفهان و از غرب به استان کرمانشاه متصل می‌شود.
استان لرستان از طرف شمال به استان مرکزی، از جنوب به استان خوزستان، از شرق به اصفهان و از غرب به استان کرمانشاه متصل می‌شود. لذا با این شرایط جغرافیایی که ذکر آن رفت، ما با دو نوع فرهنگ تصادم داریم. نخست فرهنگ درون محوری و دیگر فرهنگ برون محوری. در این مقاله سعی بر آنیم که با ایجاد بستری معنای در تشریح این دو فرهنگ بکوشیم.
فلارامایون در کتاب«خداوند در طبیعت» بر این اصل استوارند که طبیعت و مکتبی بنام ناتورالیسم (طبیعت گرایی) ( مکتب ناتورالیسم مکتبی ادبی در فرانسه است که در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ توسط امیل زولا نویسنده ی شهیر فرانسوی پایه ریزی شد) در شکل گیری فرهنگ ومنش اجتماعی جوامع نقش سازنده و اساسی دارد. با تأیید صحبت این دانشمند بزرگ فرانسوی و نظارتی که بزرگان علم جامعه شناسی در همین زمینه ارائه داده اند، می توان ابراز داشت که امروزه برای جامعه شناسی و بوم شناسی جوامع، دیگر دو شاخک به نام جامعه شناسی انسانی و حیوانی که توسط اگوست کنت (بنیانگداز علم جامعه شناسی) مطرح گردید، مد نظر نیست. چه این که با تقویت و بالندگی علم جامعه شناسی و ریز شدن دکترین این علم در مسائل متعدد می توان چنین پنداشت علم جامعه شناسی در ابعاد مختلفی محل بحث و وارسی است. به بیانی امروزه نگاه به علم جامعه شناسی در قالب موالید چهارگانه کند و کاو و به منصه ی ظهور می رسد.
( یعنی دیگر بررسی برخی از موجودات که با انسان در تشابه رفتاری و اشتراک وجهی اند به مانند اثر موریس متر لینگ و زندگی زنبور عسل و شنپانزده ها و... مورد کنکاش قرار نمی گیرد).
حال این مقدمه چینی بر ین سان است که بتوانیم با پیش زمینه ای مستندوارد بار معنایی و مفهومی و البته فضای موجودی این مقاله شده و آنچه که تسری می یابد، دارای جایگاهی روانشناختی و تحلیلی باشد.
با این تعابیر می توان عنوان داشت که تأثیر آب و هوا و طبیعت و البته شرایط جغرافیایی استان لرستان در فرهنگ مردمان این استان به همان اندازه تأثیر گذار بوده که فرهنگ چند گونه مفهموم این قوم مؤثر افتاده است. با التفات به دو شاخص اصلی به نام فرهنگ درون محور و فرهنگ برون محور که در استان حاکم است، بی گمان می توان به نتایج در خور توجه و تأملی دست یافت. فرهنگ درون محور به فرهنگی گفته می‌شود که در درون مایه ی همان جامعه با خیزابه ای فرا رونده و یا احیاً پس رونده نضبح و پرورش پیدا می‌کند، به گونه ای که در جوامعی که بر ریل سنت و قومیت ها در حرکتند، بیشتر سمبل می‌شود. ضمن این که واژه های ترکیبی درون و محور نیز در مقابل درون گسست و یا درون شکاف اعمال می‌شود. بنابراین دو ویژگی قوام و پایبندی نژاد قوم لر در تثبیت و گسترش و تداوم فرهنگ درون محور تأثیر بسزایی را تصویر کرده است. نکته ی مقابل فرهنگ درون محور می تواند فرهنگ برون محور باشد. یعنی جامعه ی لرستان با حفظ فرهنگ درون محور به سمت فرهنگ برون محور نیز گرایش پیدا کرده. در تعریف فرهنگ برون محور می توان گقت به فرهنگی اطلاق می‌گردد که براساس تعامل اجتماعی با بیرون توسط همین فرهنگ درون محور صورت می پزیرد. به بیانی فرهنگ درون محور بدنبال تشتت فرهنگی ورشد هنجارهای اجتماعی است.
لذابرای نیل به این هدف فرهنگ درون محور سعی بر آن دارد تا که ارتباط خویش را در ابعاد مختلف با محیط پیرامون و بیرون از حیث جغرافیایی طبیعی و انسانی به طور بارز آشکار سازد. استان لرستان با مرکزیت خرم آباد از این دو فرهنگ بهره ی فراوان برده است. البته رشد و تعالی فرهنگ درون محور آن به فرهنگ برون محور چربش بیشتری را دارد. به‌عنوان مثال شهر خرم آباد از حیث ارتباطات اجتماعی و تعاملات فرهنگی و اقتصادی از چهار جهت اصلی با شهرهایی در تعامل است که عاید این تعامل درون فرهنگی است و نه برون فرهنگی. علت اصلی آن برمی گردد به تشابه لهجه و گویش و وجه اشتراک قومی و ایلیاتی که به صورت خود آگاهی و ناخود آگاهی در درون به همین اقلیم تزریق می‌شود.
می توان گفت شهر پل دختر از جنوب. شهرستان های کوهدشت، دلفان و الشتر در غرب و شمال غربی و البته الیگو درز از شرق و بروجرد در شمال در حد و اندازه ای توانسته اند برون فرهنگی بیشتری را از خود به نمایش بگذارند.بدین لحاظ که پلدختر به خوزستان وصل می‌شود و این جذب جغرافیایی باعث شده تا که در ابعاد مختلف نوعی تلفیق رفتار و گفتار متولد شود. با توجه به لر زبان بودن مردمان اندیمشک و در مجموع شهرهای لرنشین در بطن استان خوزستان تأثیر این برون محوری کمتر جلوه می نماید. شهرستان های کوهدشت، وسلسله و دلفا ن نیز در جنوب غربی و شمال غربی با توجه به گویش لکی خود و تعامل با
استان کرمانشاه نوعی مناسبات فرهنگی و تعامل زبان را ایجاد نموده اند که به نوبه ی خود منجر به یکسری آنومی در فرهنگ لرستان شده اند و در ابعادی دیگر نیز هنجارهای اجتماعی و فرهنگی پیش رونده را به درون استان منتقل نموده اند.
الیگودز وازنا نیز با توجه به شرایط طبیعی و جغرافیایی خود و همجوار بودن با استان اصفهان در زوایایی دارای فرهنگ برون محوری اند ولی این دو شهرستان نیز به علت دارا بودن گویش بختیاری و وجه اشتراک فرهنگی ای که با استان اصفهان دارند، هم فرهنگ درون محور را حفظ کرده اند و هم از فرهنگ برون محور برر خور دارند. در شمال نیز خرم آباد به شهرستان بروجرد در تعامل است. لذا شهرستان بروجرد با توجه به موقعیت اقلیمی آن و تعامل فرهنگی ای که با استان مرکزی برقرار ساخته، توانسته نوعی فرهنگ برون محوری را نهادینه نماید. از این منظر سازنده ترین فرهنگ برون محور را بایستی از آن مردمان بروجرد به دلایلی که ذکر آن رفت بر شمرد. چرا که بروجردی ها اگر چه در اصل لر هستند ولی زبانشان با دیگر شهرستان های لر زبان استان در تفاوت بوده و به فارسی نزدیکتر است. حال با توجه به زبان بروجردی ها و تعامل کارآمدی که
با استان مرکزی دارند و این مناسبات گفتاری نیز سینه به سینه تا پایتخت تداوم می یابد؛ در تأثیر هر چه بیشتر فرهنگ برون محور مؤثر افتاده است.
بنابراین خرم آباد به‌عنوان مرکز استان و با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی استانی ای که در چهار جهت بر آن محاط دارند، اغلب دارای فرهنگ درون محور است و بی تردید جهت انتقال ویژگی های فرهنگی و اجتماعی قوم لر شهرستان خرم آباد به‌عنوان مرکز استان محور اصلی و کارآمدی شناخته می‌شود.از این نگاه هر استانی با توجه به بافت فرهنگی و تاریخی خود هم باید فرهنگ درون محور خود را حفظ کند و هم این که در ترویج و بالندگی فرهنگ برون محور خویش بکوشد و آنچه که امروزه در جهان تکنولوژی و فنّاوری جوابگو ست، صیانت از همین دو فرهنگ است. حال چیدمان چنین گفتمان هایی در بطن فرهنگ غنی
لرستان در قالب یک قول خود می تواند فرآیندی رو به جلو در جهت رشد و تداوم هر چه تمامتر این گفتمان ها قلمداد شود.
تهیه کننده و تنظیم کننده عابدین پاپی شاعر،نویسنده،منتقد،روزنامه نگار و از فعالین فرهنگی استان لرستان
