گریه‌ای که از ترس خداوند و از روی طلب استغفار باشد نزد خدای متعال بسیار با ارزش است. نبی مکرم اسلام(ص) فرمود: (هرکس بر گناهان خویش بگرید تا اشک‌هایش بر چهره و محاسنش جاری شود، خداوند رخساره‌اش را بر آتش حرام می‌کند).

«مردکه گریه نمی‌کنه!» عجب عبارت بی‌رحمانه‌ا‌ی است این ضرب‌المثل. مگر مردها دل ندارند؟ اصلاً چرا گریه کردن در فرهنگ ما نماد ضعف و ناتوانی است؟

گاهی اوقات اشک ریختن آن‌قدر مطلوب است که باعث شادمانی خداوند می‌شود. اگرمؤمنی با خشوع و خضوع برابرخداوند به سجده بیفتد و اشک بریزد، گناهانش را پاک می‌کند و پله‌پله به پرورگار نزدیک می‌شود. اما سؤال این است: «آیا گریه کردن در قرآن سفارش شده و اصلاً چرا باید برای بخشش گناهان گریه کنیم؟» حالا که هنوز در حال وهوای ماه صفر هستیم، خوب است پاسخ این سؤال را از زبان و قرآن و اهل‌ بیت(ع) بخوانیم.

واژه «بکاء» و مشتقاتش حدود هفت باردر قرآن آمده است، اما همه این موارد درباره گریه توبه در برابر خداوند نیست،مثلاً آیه ۱۶ سوره یوسف به گریه دروغین برادران این پیامبر الهی اشاره می‌کند که برای فریب یعقوب نبی انجام دادند با این حال چند آیه قرآن به گریه‌های ممدوح اشاره دارد، که اصلی‌ترینش در آیه ۵۸ سوره مریم آمده است: «أُوْلَئِکَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ مِن ذُرِّیَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِن ذُرِّیَّةِ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْرَائِیلَ وَمِمَّنْ هَدَیْنَا وَاجْتَبَیْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِمْ آیَاتُ الرَّحْمَن خَرُّواسُجَّدًا وَبُکِیًّا» وقتی خداوند ویژگی‌های تعدادی از پیامبرانش رابیان می‌کند، گریه کردن آن‌ها را نیز مورد اشاره قرار می‌دهد: «اینان کسانى از پیامبران بودند که خدا به آنان نعمت داد، از نسل آدم و از نسل کسانى‌که با نوح در کشتى سوار کردیم و ازنسل ابراهیم و اسرائیل و از کسانى‌که آنان را هدایت کردیم و برگزیدیم.

هنگامى‌که آیات خداىِ‏ رحمان بر آنان خوانده مى‌‏شد، با گریه به سجده می‌روند» که این آیه می‌تواند مهر تاییدی باشد برای اشک‌هایی که شیعیان در مناجات با خداوند می‌ریزند. مرحوم آیت‌الله طباطبائی در تفسیر المیزان درباره این آیه می‌نویسد: این آیه کنایه است تا کمال خضوع و خشوع در برابرخداوند را نشان دهد. این‌که اشک ریختن در این آیه به پیامبران الهی نسبت داده شده،نشان می‌دهد که این عمل از نشانه‌های بنده‌های مخلص خداوند است».

در کتاب ارشادالقلوب آمده است که خداوند دوست دارد بندگانش پس از خواندن آیات قرآن اشک بریزند و حدیثی در این باره از امام صادق(ع) آورده است که فرمود: «رسول خدا(ص) نزد عده‌‏اى از جوانان انصارآمد و فرمود: مى‏‌خواهم براى شما قرآن بخوانم و هر کسى‌که با شنیدن این آیات گریه کند، بهشت از آن اوست. آن‌گاه از سوره زمر آیه «وَ سِیقَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلى‏ جَهَنَّمَ زُمَراً» را تا پایان سوره خواندند،همه گریه کردند، مگر جوانى که گفت:اى رسول خدا! من خود را شبیه گریه‏ کنندگان درآوردم، ولى قطره اشکى از چشمانم بیرون نیامد.

در این هنگام پیامبر(ص) فرمود: دوباره مى‏‌خوانم هر کسى‌که خود را شبیه گریه‏‌کنندگان سازد، بهشت از آن اوست». آب و آتش شاید برایتان جالب باشد که بدانید پیامبر اکرم(ص) چندین بار فرموده‌اند که اشک چشم مؤمن که برای استغفار جاری شود، مثل آبی است که آتش دوزخ را خاموش می‌کند.

چند نمونه از این روایات را بخوانید:«هر مؤمنى به اندازه بال پشه‏‌اى اشک بر گونه‏‌اش جارى سازد، خداوند آتش دوزخ را بر او حرام مى‏‌کند»، «چشمى که از خوف خدا گریسته و چشمى که بیدارى کشیده باشد و چشمى که از حرام خدا پوشانیده شده باشد، آتش دوزخ را نمى‏‌بیند».

ایشان در روایتی دیگر به آنهایی که اشک می‌ریزند، مژده داده که هیچ قطره‌ای نزد خدا محبوب‌ تر از قطره اشک آن‌ها نیست: «هیچ قطره‏‌اى نزد خدا محبوب‏‌تر از قطره اشکى که از ترس اوریخته شده باشد و قطره خونى که در راه خدا ریخته شده باشد، نیست.

هر بنده ‏اى که ازخوف خدا بگرید، خداوند جام رحمتش را به او مى‏‌چشاند و در عوض، جایش را در بهشت،خندان و خوشحال قرار می‌دهد و به احترام او خداوند هرکسى را که در اطرافش باشد - ولو بیست هزار نفر باشند- مورد مهر و رحمت قرار می‌دهد‌. اگر بنده‏‌اى ‌میان امتى از خوف خدا بگرید، خداوند به‌واسطه گریه او، آن امت را مشمول مهر خود قرار می‌دهد».

تا‌ کنون اعمال امُ‌داوود را در نیمه ماه رجب انجام داده‌اید؟ آنهایی که در مراسم اعتکاف این اعمال را انجام داده‌اند، خوب می‌دانند که در پایان دعای این روز مبارک چه آمده است: «وقتی به سجده می‌روی سعی کن اشک بریزی، حتی اگر به اندازه بال مگسی باشد. این نشانه اجابت دعاست» نشانه از این زیباتر خواهید؟

در روایات دینی ما بارها و بارها آمده که اشک ریختن نشانه اجابت دعاست. برای همین است که در شب‌های قدر، زمانی‌که قرآن را روی سر می‌گذاریم، ناخوداگاه اشک‌مان جاری می‌شود، این هم دلیل دیگری است بر رحمانیت خداوند. پیامبر اکرم(ص) در این باره فرموده‌اند:«گریه از خوف حق کلید رحمت و نشانه قبولى اعمال و راه اجابت دعا است» و در حدیث دیگری نیز فرموده‌اند:«آن‌گاه که بنده از خوف حق گریه کند، گناهان او فرو مى‌‏ریزند، چنان‌که برگ از درختان فرو مى‌‏ریزد و چون روزى که از مادر متولد گشته پاک مى‏‌شود».

گریه در همه ادیان بوده است برخلاف تصور عده‌ای که می‌گویند گریه کردن فقط در مکتب اسلام وجود دارد و ادیان دیگر چنین فرهنگی ندارند، روایات دینی معتبر نشان می‌دهد که همه پیامبران، پیروان خود را به اشک ریختن برای توبه دعوت می‌کردند.

امام صادق(ع) فرموده‌اند: «خداوند به حضرت عیسی(ع) وحی فرمود که از خوف من اشک ازدیدگانت بریز، قلب خود را خاشع و بدنت را خاضع بدار، آن زمانى‌که مردمان غافل لب به خنده گشودند، به زیارت اهل قبور بشتاب تا از آن‌ها عبرت بگیرى». البته بیشتر مفسران قرآن در تفسیر آیه ۵۸ سوره مریم که به گریه کردن پیامبران الهی اشاره می‌کند، نوشته‌اند: «گریه اززمان آدم ابوالبشر وجود داشته و همواره وسیله‌ای برای توبه بوده است».

در تایید این گفته، می‌توان به وحی خداوند به حضرت موسی(ع) اشاره کرد: «ای موسی! کسانى‌که از خوف من گریه می‌کنند در قیامت اعمالشان را مانند دیگر مردم مورد تفتیش قرار نمی‌دهم،چراکه هیچ عبادتی برای من مانند مناجات همراه اشک نیست».

چه کسانی بیش از همه اشک ریختند؟

پاسخ این سؤال را امام صادق(ع) فرموده است: «‌گریه‏‌کنندگان عالم ۶ نفر بودند؛ آدم، یعقوب، یوسف، یحیى، فاطمه زهرا وامام زین‌العابدین صلوات اللَّه علیهم أجمعین. حضرت آدم از مفارقت بهشت آن‌قدرگریست تا این‌که همانند دو نهر آب اشک از دیدگانش جارى شد، حضرت یعقوب آن‌قدر ازفراق فرزندش یوسف گریست که ضعف بر بینائى چشمانش پدید گشت، حضرت یوسف آن‌قدر ازفراق پدر بزرگوارش گریست تا این‌که اهل زندان از گریه او مضطرب شدند و با او گفتند یا شب گریه کن روز آرام بگیر یا روز گریه کن و شب آرام بگیر.

حضرت یحیى‌بن زکریا از خوف خدا آن‌قدر گریست که گوشت صورتش در اثر اشک زیاد ریخته شد، حضرت زهرا(س) از فراق پدر عالیقدرش آن‌قدر گریست که اهل مدینه به تلاطم افتادند پس روزها ناچار به قبرستان بقیع می‌رفت و به یاد پدر گریه می‌کرد، حضرت زین‌العابدین(ع) نیز بعد از شهادت پدر بزرگوارش مدت بیست سال هرگز طعام نزد او نگذاشتند که گریه نکند و هرگز آبى نیاشامید که گریه نکند».

آثار اشک ریختن برای گریه کردن هم می‌توان فواید جسمی عنوان کرد به تایید پزشکان و هم می‌توان فواید روحی آورد به تایید روایات دینی. محققان عقیده دارند گریه و خنده هر دو ریشه در یک بخش از مغز دارند و همان‌طور که خنده فواید زیادی برای بدن دارد و باعث پایین آوردن فشار خون، افزایش قدرت ایمنی بدن و بهبود حالت روحی می‌شود، اشک ریختن نیز باعث همین ایجاد همین شرایط می‌شود.

پزشکان همچنین معتقدند که اشک حاوی «کورتیزول» است که دفع آن به‌وسیله اشک، نوعی سم‌زدایی محسوب می‌شود درباره آثار معنوی گریه هم می‌توان به روشنایی چشم و قوت قلب اشاره کرد.

امام علی(ع) درباره آثار معنوی اشک ریخت فرمودند: «گریه از ترس خداوند، قلب را روشن می‏‌گرداند وانسان را از بازگشتن به گناه باز می‏‌دارد». گریه‌ای که از ترس خداوند و ازروی طلب استغفار باشد نزد خدای تعالی بسیار باارزش است چنان‌که نبی مکرم اسلام(ص) فرمود: «هرکس بر گناهان خویش بگرید تا اشک‌هایش بر چهره ومحاسنش جاری شود، خداوندرخساره‌اش را بر آتش حرام می‌کند».

پیامبر اکرم(ص) فرمود:«خوشا به حال بنده‌ای که خداوند به وی لطف کند و او نیز بر خطاهای خود از خوف خداوند بگرید از گناهانی که هیچ‌کس جز خدا از آن‌ها آگاهی ندارد» و نیز فرمود: «هیچ بنده‌ای نیست که به گناهانش اقرار کند و از چشمانش اشک فرو ریزد مگراین‌که خداوند بدن او را بر آتش جهنم حرام فرماید و هیچ چشمی از خوف خدا اشک نریزدمگر این‌که صاحب آن صورت هرگز سختی و ذلت نبیند».

گریه واشک یکی از راه‌های بازگشت به خدا و جبران لغزش‌ها گریه،چنان گناهان را از نامه عمل پاک می‌کند که گویی هیچ‌ گناهی انجام نگرفته است دربرخی روایات وارد شده که انسان مانند روزی می‌شود که از شکم مادر متولد شده است.بنابراین گریه واشک یکی از راه‌های بازگشت به خدا و جبران لغزش‌ها وامرزش گناهان وعامل نجات انسان است.

امام علی(ع) فرمود: «هر کس به‌خاطر گناهی که انجام داده گریه کند مشمول آمرزش قرار می‌گیرد» و نیز فرمود: «گریه بنده از ترس خدا گناهانش را پاک می‌کند»؛امامصادق(ع) فرمود: «خوشا بهحال کسی‌که بر خطایش بگرید».

در حدیثی از امام حسین(ع) نقل شده که فرمود: «از امتیازات مؤمن گریه و اشک دردل شب درهنگام مناجات باخداست» و در دعای کمیل امام علی(ع) می‌فرماید: «ای خداوپروردگار و مولای من، برای کدام‌ یک از امور به درگاهت شکوه آورم و برای کدام‌ یک از آن‌ها ضجه بزنم و گریه کنم؟ آیا بر دردناکی عذاب و شدت آن گریه کنم یا بر طولانی بودن بلا وآزمایش؟».

امام سجاد(ع) در دعای ابوحمزه ثمالی می‌فرماید:«چرا نگریم، بلکه گریه می‌کنم برای جان دادنم، می‌گریم برای تاریکی قبرم و برای دلتنگی لحدم، برای پرسش منکر و نکیر از من، برای بیرون آمدنم از قبر برهنه و خار»، پس معلوم است که این گریه ارزنده و دارای ارزش و رساننده انسان به کمال و نجات‌بخش است.

تهیه و تنظیم: آیت الله سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی فقیه در لرستان و امام جمعه شهرستان خرم آباد