اَلیگودَرز

اَلیگودَرز مرکز شهرستان الیگودرز در شرق استان لرستان است.شهر الیگودرز در ناحیهٔ کوهستانی و با آب و هوایی سرد در شرق لرستان واقع شده است.دیرینگی شهر الیگودرز به بیش از ۷۰۰ سال پیش می‌رسد.گویش اغلب مردمان این شهر لری بختیاری است .هرچند گویش هایی دیگر ازجمله جاپلقی (مهاجران دهستان خمه پاچه لک و برخی از روستا های ازنا)و آذری مانند ساکنان روستای چمن سلطان هم در این منطقه گویش ورانی دارد.الیگودرز در گذشته از چهار محلهٔ ورزندان، مجیان، ده تیرانی و ده مرضا تشکیل شده بود هرچند که توسعه اخیرشهر این مرز بندی را نامحسوس کرده است.

محله ها

الیگودرز بر پایه ۴ محله اصلی به نام های ده محمد رضا، ده تیرانی، ورزندان و مجیان شکل گرفته است. از دیگر محله های قدیمی الیگودرز می توان به کاظم آباد، احمد آباد، شیر خورشید، پونه زار و سرجو اشاره کرد. در کنار خط کمر بندی نیز محله هایی به وجود آمده که اصطلاحاً به آن ها پشت خط می گویند . همچنین شهرک های جدیدی همچون چمران، فرهنگیان، الغدیر، جهاد، پارسیان، جوان و امام رضا نیز در سالهای اخیرساخته شده اند.

شهرستان اَلیگودَرز

شهرستان اَلیگودَرز یکی از شهرستان‌های استان لرستان در غرب ایران است. مرکز این شهرستان، شهر الیگودرز است. فرمانداری الیگودرز در سال ۱۳۳۷ تأسیس شد. شهرستان الیگودرز دارای بخش‌های مرکزی، زز و ماهرو و بشارت (ذلقی) است. جمعیت این شهرستان ۱۴۵۰۰۰ نفر و وسعت آن ۵۸۷۰ کیلومتر مربع است.

·         طول راه‌های هم سنگ: 33.546 کیلومتر.

·         راه فرعی شنی: ۱۴۷ کیلومتر.

·         راه فرعی آسفالته: ۱۱۹ کیلومتر.

·         راه آسفالته معمولی اصلی: ۵۲ کیلومتر.

·         حوزه آبریز: سر شاخه‌های سد دز.

·         طول رودخانه‌های شهرستان: ۶۰۰ کیلومتر.

·         قله‌های بلند: اشترانکوه، قالیکوه، مندیش کوه .

·         خروجی آب سالانه از شهرستان: ۳۰۵ میلیون متر مکعب.

·         زمینهای دیم: ۱۵۰۰۰۰ هکتار.

·         زمینهای آبی: ۲۵۰۰۰ هکتار.

·         متوسط جمعیت خانوار: ۵٬۵

بخش‌ها و دهستانها

·         بخش مرکزی

·         دهستان بربرود شرقی

بربرودشرقی، دهستانی است از توابع بخش مرکزی شهرستان الیگودرز در استان لرستان ایران.

جمعیت:براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۹٬۵۳۹ نفر (۲٬۰۸۶ خانوار) بوده‌است.

·           دهستان بربرود غربی

·         بربرودغربی، دهستانی است از توابع بخش مرکزی شهرستان الیگودرز در استان لرستان ایران.

جمعیت:براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱۱٬۱۷۱ نفر (۲٬۰۴۵ خانوار) بوده‌است.

·           دهستان پاچه‌لک شرقی

·         پاچه لک شرقی، دهستانی است از توابع بخش مرکزی شهرستان الیگودرز در استان لرستان ایران.

جمعیت:براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۶٬۴۷۸ نفر (۱٬۲۶۲ خانوار) بوده‌است.

·           دهستان خمه‌فرسش

دهستان خمه فرسش دهستانی دو تکیه‌است که شامل دو منطقه موگویی نشین و جاپلق نشین در شهرستان الیگودرز می‌شود منطقه موگویی نشین (فرسش) در جنوب شرقی بخش مرکزی و منطقه جاپلق نشین (خمه)در شمال غربی بخش مرکزی قرار دارد

·         بخش زز و ماهرو

·         دهستان زز شرقی

·         ززشرقی، دهستانی است از توابع بخش ززوماهرو شهرستان الیگودرز در استان لرستان ایران.

جمعیت:براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۷٬۱۶۹ نفر (۱٬۲۴۶ خانوار) بوده‌است.

·           دهستان زز غربی

·         ززغربی، دهستانی است از توابع بخش ززوماهرو شهرستان الیگودرز در استان لرستان ایران.

جمعیت:براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۲٬۲۴۸ نفر (۳۹۲ خانوار) بوده‌است.

·           دهستان ماهرو

ماهرو، دهستانی است از توابع بخش ززوماهرو شهرستان الیگودرز در استان لرستان ایران.

جمعیت:براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۲٬۰۲۳ نفر (۳۴۴ خانوار) بوده‌است.

·         بخش بشارت

·         دهستان پیشکوه ذلقی

·         دهستان ذلقی شرقی

·         دهستان ذلقی غربی

بزنوید نامی است که به مجموعه چند روستای کنار هم در دره ای عمیق هم که مرکزیت بخش بشارت زلقی الیگودرز را تشکیل داده است اطلاق می‌شود منطقه بزنوید از گله موئه شروع می‌شود و تا رود رودبار لرستان امتداد می یابد مرکز این منطقه روستای توتکان است و از سایر روستاهای بزنوید می توان به پا خیمه گاه، محمد آباد، پیر محمد، چال فهره، کیش و ... اشاره کرد . تعدادی از روستاهای منطقه بزنوید به علت قرار گرفتن در پروژه سد و نیروگاه رودبار لرستان از بین رفته اند اکثر مردم بزنوید از نژاد بختیاری و از ایل زلقی هستند شغل اصلی مردم بزنوید دامداری و کشاورزی است هرچند امروزه تعدادای از این مردم در پروژه سد رودبار مشغول به کار شده اند کشاورزی در منطقه بزنوید اکثرا به صورت کاشت برنج و دامداری آن‌ها نگهداری بز و گوسفندو گاو را شامل می از آثار زیبای تاریخی آن می توان به گورستان شیران سنگی اشاره کرد همچنین این منطقه در طبیعت بکر زاگرس قرار دارد

روستای چلان معروف به باغ بزرگ واقع در دهستان پشتکوه ذلقی بخش بشارت شهرستان الیگودرز در استان لرستان ایران است.

چلان همجوار با امامزاده محمد ابن حسن (مومد حسن) است و از بین این روستا رودخانه‌ای پر آب گذر می‌کند این روستا طبق اسناد موجود بیش از هفتصد سال دیرینگی دارد. چلان دارای باغ‌های انار و زمین‌های دیمی و آبی مناسب برای کشت می‌باشدبزرگترین جوی اب ان که به وسیله ان باغ‌ها ومزارع وفاریاب‌ها بوسیلهٔ ان آبیاری می‌شد به علت سیل از بین رفته است.

منطقه کیگوران یک منطقه پوشیده از جنگل در کنار روستایی با همین نام در بخش زز و ماهرو، شهرستان الیگودرز است. وجود چندین سراب پر آب و چند آبشار از دیگر جاذبه‌های این منطقه است، از این منطقه دو جاده عبور می‌کند که یکی به سمت شول آباد و دیگری به سمت دریاچه گهر می رود برای رسیدن به منطقه می توان از محور الیگودرز به خان‌آباد استفاده کرد و پس از خان‌آباد به سمت شول آباد حرکت کرد بر اساس مصوبه هیات دولت این منطقه جز مناطق نمونه گردشگری می باشد.

ریشهٔ نام

در وجه تسمیه الیگودرز روایت‌های گوناگونی وجود دارد. از آن جمله، روایت ساکنان بومی شهر است. بر مبنای این روایت، واژه الیگودرز، ترکیبی از واژه (آل) به معنی خاندان و گودرز است. بر این اساس مردم الیگودرز خود را به گودرز پهلوان یکی از شخصیت‌های معروف شاهنامه نسبت می‌دهند که با گذشت زمان، ترکیب آل گودرز کم کم به الیگودرز تبدیل شد.وجود طایفه بزرگ توکلی در این شهر، این باور را تشدیدکرده‌است.نشانه‌های تاریخی نیز نشان می‌دهد که در محدوده شهر الیگودرز در حدود هفده قرن پیش از میلاد، تمدن‌هایی وجود داشته‌است. البته در تپه‌های شمال غربی آثاری کشف شده‌است که به دوران پیش از اشکانیان و هخامنشیان تعلق دارد. برخی دیگر نیز وجه تسمیه آن را از واژه آلیورز یا آل ورز دانسته اند. در گذشته این منطقه بخش عمده ای از گندم غرب ایران را تولید می کرد و به خاطر پر بار بودن محصول گندم ها به رنگ قرمز در می آمدند به همین خاطر عده ای معتقدند این نام ترکیبی از کلمهٔ آل به معنای قرمز و ورز به معنای کشت است. همچنین این نام را آمیزه‌ای از دو واژه اَل به معنای عقاب و گودرز دانسته‌اند.

دیرینگی

بر اساس مدارک به دست آمده از حفاری های قلعه مندیش و تپه های اطراف شهر قدمت شهر فعلی الیگودرز به بیش از هفتصد سال پیش می رسد مردم الیگودرز، مذهب شیعه قدیم (علوی) داشته‌اند و خانقاه آن، مرکز تعلیمات دینی قزلباشان و درویشان بوده است. شاه اسماعیل صفوی در یکی از سفرهای خود از این خانقاه دیدن کرده است.البته در حدود هفده قرن پیش از میلاد شهری با همین نام در همین منطقه وجود داشته که به دلایل نامعلوم از بین رفته است .شهر الیگودرز قبلا زیر نظر گلپایگان و سپس بروجرد بوده است ولی در سال 1327 با تاسیس فرمانداری الیگودرز شهر الیگودرز به عنوان مرکز شهرستان الیگودرز انتخاب شد.

موقعیت جغرافیایی

الیگودرز بین ۴۹ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و ۲۴ دقیقه عرض شمالی واقع شده است.از نظر موقعیت نسبی، الیگودرز در نیمه شمالی شهرستان قرار گرفته است.این شهر از طریق محور شمالی با شهرهای خمین، محلات، اراک و از طریق محور جنوبی با شهرهای ایذه و فریدون شهر، از طریق محور شرقی با شهرهای داران، گلپایگان و خوانسار و از طریق محور غرب و شمال غربی نیز با شهرهای ازنا، دورود، بروجرد و خرم‌آباد ارتباط دارد.شهر از نظر تقسیمات سیاسی در بخش مرکزی و در محدوده دهستان خمه واقع شده است.شهر الیگودرز از خرم‌آباد ۱۵۲ کیلومتر، از بروجرد ۱۲۰ کیلومتر، از اراک ۱۲۸ کیلومتر، از اصفهان ۲۳۳ کیلومتر و از تهران ۳۸۰ کیلومتر فاصله دارد.این شهر از نظر موقعیت ارتباطی نسبت به محورهای استانی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.اکثر ساکنین الیگودرز با مهاجرت به شهرهای بزرگ کشور از جمله تهران، اصفهان و اراک ترک وطن کرده و به علت مهاجر پذیر بودن این شهر، تعداد بسیار زیادی از اهالی مناطق روستایی و عشایری در این شهر یک جا نشین شده‌اند.الیگودرز از لحاظ تعداد روستا بعد از مشهد(قبل از تقسیم شدن به سه استان) دومین شهرستان کشور محسوب می‌شد. در استان لرستان بزرگ‌ترین شهرستان از لحاظ وسعت حوزه شهرستان الیگودرز می‌باشد.

موقعیت طبیعی

الیگودرز در ناحیه کوهستانی زاگرس مرکزی قرار گرفته است و نزدیک به 2100 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در امتداد شرق به غرب کشیده شده است.در ضلع شمالی و جنوبی شهر اراضی ناهموار با ارتفاعات و قلل متعدد پراکنده اند به همین دلیل نیز از آب و هوای نسبتاً سرد کوهپایه ای برخوردار است.

مهم ترین ارتفاعات

کوه سیاه، کوه سفید، کوه ریواس، کوه میال، مندیش، سیاتیر، امیر کوه، ارتفاعات باجگیران و به علاوه در اطراف شهر کوه های دیگری نیز پراکنده اند که مهمترین آنها عبارتند از : چهل گز در شمال شرقی، علی بلاغی در شمال و کمربسته در شمال شرقی و همچنین از کوههای دورتر ازشهر می توان به قالی کوه، اشترانکوه و تمندر اشاره کرد.

رشته کوه تمندر در نواحی بریرود و زلقی شهرستان الیگودرز واقع شده‌است و دارای ۴ رشته شمالی، جنوبی، خاوری و مرکزی است. رشته شمالی ۲ قله از ناو دره سر را در بر می‌گیرد که به ترتیب ۳۲۰۰ و ۳۵۰۰ متر ارتفاع دارند. رشته مرکزی دارای ۶ قله به نام‌های قله مرکزی تمندر، هما، قله شمالی، خاوری و جنوبی تمندر و قله جنوبی دره سر است که همه آنها بیش از ۳۵۰۰ متر ارتفاع دارند. قله مرکزی تمندر ۳۹۰۰ متر ارتفاع دارد. رشته شمالی تمندر ۲ قله «فرسش» و «قله جنوبی» را شامل می‌شود که به ترتیب ۳۶۰۰ و ۳۸۵۰ متر ارتفاع دارند. رشته جنوبی تمندر نیز شامل یک خط الرأس ۱۵ کیلومتری است که در انتهای باختری آن قله مخروبه قدیمی به نام قلعه دختر قرار دارد. کوهستان تمندر یکی از بزرگترین شکارگاه‌های شهرستان الیگودرز است. زنجیره به هم پیوسته کوه‌ها و قله‌های استان لرستان نه تنها می‌تواند به یکی از کانون‌های توسعه ورزش کوه نوردی و صخره نوردی تبدیل شود، بلکه به علت برف گیری و وجود شیب‌های مناسب در پاره‌ای از مناطق، قابلیت ایجاد و توسعه ورزش اسکی را نیز دارند.

صنایع

تعدادی از واحدهای مهم صنعتی شهرستان الیگودرز عبارت‌اند از:

·         کارخانه شیشه لرستان

·         فولاد الیگودرز

·         جهان خودرو

·         همارشتن

·         سیم‌برش

·         استخراج سنگ‌های تزیینی ساختمانی از نوع چینی و کریستال

·         سنگ دانه بندی

·         پودر میکرونیزه از سنگ

·         فرآوری کربنات کلسیم

·         شرکت مقاوم فولاد الیگودرز

·         شرکت حجیم پلاست

تولیدات

بخشی از تولیدات شهرستان عبارتند از غلات، حبوبات، لبنیات دامی، عسل، ماهی قزل‌آلا، سیب زمینی، آرد، ماکارونی، ویفر و بیسکویت است.عسل الیگودرز از بهترین و طبیعی‌ترین عسلهای ایران به شمار می رود، چنانکه سوغات ناب این شهر محسوب می شود.صنایع دستی آن شامل هنرهای سرامیکی، قالیبافی، منبت کاری، سیم بافی، معرق‌کاری، گلیم بافی و جاجیم بافی می‌شود.

معادن

شهرستان الیگودرز دارای بیشترین تراکم سنگ‌های تزئینی در استان لرستان است. سنگ‌های تزئینی در اطراف روستاهای دوزان، عسگران الیگودرز، باد باد، قلعه عبدالرضا شهرک برناباد و شهر الیگودرز بیشترین تراکم را دارد همین معادن سنگ باعث به وجود آمدن کارخانه‌های فراوری سنگ زیادی در این شهرستان شده است.

 صنایع دستی و سوغات

صنایع دستی الیگودرز شامل هنرهای سرامیکی، قالی بافی، منبت کاری، سیم بافی، معرق‌کاری، گلیم بافی و جاجیم بافی می‌شود. این شهر دارای منابع غنی معادن سنگ مرمر کبالت منیزیم گرانیت چینی کریستال سرامیک و روی است.عسل و کشکِ محلی از محصولات عمده این شهرستان است که از این فرآورده ها به عنوان سوغات الیگودرز نیز یاد می شود.